Jednym z najczęstszych sposobów wyrażenia zapału twórczego przez dziecko
jest rysowanie. Na skutek słabej koordynacji mięśni, małe dziecko nie
umie jeszcze właściwie rysować, lecz bardzo lubi bazgrać, to znaczy
wykonywać ostre i często zupełnie bezcelowe ruchy kredką.
Rysowanie jest dla dziecka raczej środkiem ekspresji niż sposobem tworzenia piękna.
Wiodącą postacią w badaniach psychologicznych, opartych na
wielostronnej analizie rysunków dzieci i procesu ich powstawania, jest
Stefan Szuman (1889-1972). Uważał on, że wytwór plastyczny może
prezentować mierne wartości artystyczne, natomiast sam proces twórczy
rozwija i ujawnia cechy osobowości autora. Z tego właśnie powodu badacz
najbardziej cenił prace dzieci do 10 roku życia, uznając ich wartości,
dzięki zawartemu autentyzmowi wyrazu, oryginalności formy i emocjonalnej
ekspresji. Szuman uporządkował poglądy na dynamikę rozwoju wypowiedzi
rysunkowej dzieci. Podzielił on rozwój twórczości rysunkowej na okresy
i fazy.
Okresy twórczości rysunkowej dziecka według S. Szumana:
1. Okres bazgrot -
1,6 – 3,0 rok życia - Wstępne formowanie się schematu postaci,
zapełnianie płaszczyzny kropkami, kreskami, krzyżującymi się liniami
krzywymi, próba zamknięcia koła.
2. Okres schematyczny (ideoplastyka) - 3,0 – 4,0 rok życia - Głowonogi głowotułowie, uprzedmiotowienie wypowiedzi plastycznych (postać ludzka, zwierzęca, środki lokomocji).
5,0 – 7,0 rok życia - Schematy uproszczone, przekształcanie afektywne, symboliczne ujmowanie formy.
7,0 – 12,0 rok życia - Schematy wzbogacone, stopniowe wzbogacanie formy w „akcydensy” , cechy typowe.
Pierwszą cechą wytworów dziecka jest opieranie
się na pamięci, wyobraźni i przeżyciach emocjonalnych. Rysowanie jest
wyrazem tego, co w danym momencie absorbuje umysł dziecka. Jego pierwsze
rysunki są symboliczne, dalekie od bezpośredniej kopii przedmiotów.
Dziecko rysuje przedmioty tak, jak je pamięta, nie interesuje się
perspektywą, proporcjami lub stosunkami. Przedmioty rozmieszczone są w
różnych kierunkach i bez widocznego związku ze sobą, np. dziecko
najpierw rysuje kwiatek, a potem odwraca kartkę i rysuje kotka. Jeśli
chodzi o kolorystykę wczesnych prac dziecka, to na ogół jest ona żywa
pod warunkiem, że ma ono odpowiednie kredki czy farby. Jednak nie zawsze
korzysta ze wszystkich kolorów, skupia uwagę tylko na barwach wybranych
przez siebie.
W wieku 5 lat następuje wzrost naśladownictwa
między dziećmi. Jednak nie poprzestają one tylko na odtwarzaniu cudzych
pomysłów, ale je przekształcają. Od około 6 roku życia dziecko próbuje
odtwarzać w rysunkach to, co widzi i zwraca uwagę na wielkość,
perspektywę, poprawność szczegółów. Pojawia się pewien określony
repertuar, do którego należą: postaci ludzkie, budynki, rośliny, środki
lokomocji, słońce i zwierzęta. W grupach starszych kompozycja rysunku
jest bardziej uporządkowana. Dziecko zaczyna traktować kartkę jako
wspólną płaszczyznę tego, co przedstawia. Łączy odpowiednie elementy lub
rozmieszcza je oddzielnie w pewnym logicznym związku. Kolorystyka
rysunków jest bogata. Dzieci 5, 6- letnie lubią używać barw żywych i
jaskrawych, ale wykorzystują także kolory spokojne. Kierują się również
zasadą przeplatania barw. Tworzą wielobarwne układy, mieszają kolory,
uwzględniają również tło. Posługują się one nadal kolorytem alokalnym –
jest on inny, niż taki, jaki dostarcza im obserwacja otoczenia.
Zazwyczaj zdają sobie z tego sprawę, ale akurat taka barwa ich
interesuje. A to, czy jest ona zgodna z rzeczywistością nie ma dla nich
większego znaczenia. Z drugiej jednak strony zaczynają się interesować
otoczeniem i zastanawiać się, jakim kolorem narysować tę czy inna rzecz.
W twórczości plastycznej dzieci widać pewną zasadę rozwoju
dzieci, mówiącą o tym, że formy późniejsze opierają się na
wcześniejszych. Droga dziecka, którą przebywa jest samodzielna i
twórcza. To właśnie w pracach dzieci z młodszym wieku przedszkolnym
występują właściwości takie, jak: pomysłowość, oryginalność i rozmach,
które należy wykorzystać do dalszej pracy nad rozwojem twórczości
plastycznej.
Twórczość małych dzieci świadczy o potrzebie
poznawania świata i jest wyrazem ich przeżyć oraz odczuć. Formy
plastyczne i ich kolorystyka to środki ekspresji emocjonalnej dzieci.
Radość, zadowolenie łączy się z żywymi barwami ich rysunków.
Dysproporcje, deformacje, których dziecko dokonuje nieświadomie lub
specjalnie mogą wyrażać odczucia takie, jak: śmieszność, podziw, strach.
Emocje to trudny temat dla przedszkolaka. Nie potrafi on jeszcze
słowami wyrazić tego, co czuje. Ale umie to narysować. Nie wolno
krytykować jego prac, ale należy uważnie im się przyglądać. Trzeba
obserwować, co dziecko rysuje i jak rozmieszczone są postaci na kartce.
To, co dla malucha jest ważne, na rysunku jest największe. Należy
również zwrócić uwagę na to, co znajduje się w centrum rysunku (np.
mama, tata – w zależności od ich znaczenia dla dziecka), albo czego
brakuje (np. na rysunku rodziny brakuje taty). Z rysunku dziecka można
odczytać również, co go martwi (np. brat bez dłoni – bo dokucza, zabiera
zabawki, bije), albo o czym marzy, jeżeli w rysunkach dziecka często
powtarza się jakiś element (np. pies, którego dziecko chciałoby mieć,
ale rodzice się nie zgadzają). Powinno się zwracać również uwagę na
kompozycję rysunku. Jeżeli obrazki dziecka skupione są w jednym z rogów
kartki, to może to świadczyć o tym, że jest nieśmiałe i nie potrafi
odnaleźć się w grupie przedszkolnej. Natomiast, jeżeli jego prace
wychodzą poza kartkę, to może to być znakiem tego, że dziecko jest
nadpobudliwe lub nerwowe.
Wartością samą w sobie jest proces
twórczego myślenia, zachodzący w dziecku, proces samodzielnego
odkrywania własnych możliwości. Bowiem sztuka, to piękno widziane przez
artystę. Piękne jest to, co kto lubi, co się komu podoba. Nie ma w
sztuce pojęć "źle", czy "dobrze". Tak więc wszystkie próby podejmowane
przez dziecko mają wartość pozytywną. W trakcie działania należy
pozwolić dziecku na swobodne skojarzenia, własne odczucia, które z naszą
pomocą poprowadzą je do budowania obrazu siebie i świata.
Tworzenie
daje dziecku radość, poczucie ważności, siły sprawczej, przez co staje
się zdolne do rozwoju. Aby nie zaprzepaścić tego i wspólnie z dziećmi
czerpać radość z rysowania, malowania, czy tworzenia należy tę naturalną
u dziecka skłonność do ekspresji plastycznej stale rozwijać i
pogłębiać. Czynić to można zarówno przez dostarczanie mu nowych środków
wyrazu plastycznego, jak i ugruntowanie umiejętności i wiedzy na ten
temat.
Dzieci są kreatywne z natury, dlatego tę wspaniałą
zdolność należy w nich pielęgnować i rozwijać. Rysunek jest obok mowy,
jedną z pierwszych form ekspresji dziecka, jest prostym i bezpośrednim
środkiem, jakim dziecko może określić swoje istnienie na świecie i swój
świat.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz